Rozwój partycypacji społecznej w Polsce przyspiesza. To już nie tylko konsultacje społeczne czy budżety obywatelskie. Coraz częstszą formą dialogu społecznego są spacery badawcze w terenie, a ostatnio w Gdańsku zorganizowano pierwszy w Polsce panel obywatelski.
Przy obecnym rozwoju środków komunikacji, w tym mediów elektronicznych oraz postępującym wzroście świadomości społecznej mieszkańców bezpowrotnie minęły czasy, gdy jedynym elementem wpływu na kierunki rozwoju miasta była wrzucona raz na 4 lata kartka wyborcza. Obecnie partycypacja społeczna stanowi ważny element bieżącej działalności władz w wielu polskich miastach.
Jeszcze w kadencji samorządowej 2006 – 2010 powszechną formą bieżącego dialogu z mieszkańcami były wyłącznie obligatoryjne ustawowo konsultacje społeczne takich dokumentów jak plan transportu publicznego, statuty osiedli czy wyłożenia publiczne planów zagospodarowania przestrzennego. W 2011 r. wdrożono pierwszy w Polsce budżet obywatelski w Sopocie oraz wprowadzono ustawowo mechanizm inicjatywy lokalnej pozwalający mieszkańcom na udział w zadaniach i inwestycjach publicznych poprzez wkład finansowy, rzeczowy czy pracy społecznej.
W 2016 r. budżet obywatelski funkcjonował już w ponad 200 polskich miastach, a procent środków publicznych, o których przeznaczeniu bezpośrednio decydują mieszkańcy systematycznie rośnie. Mechanizm budżetu obywatelskiego przyjmuje formy ogólnomiejskie i osiedlowe jak w Kaliszu, a w ostatnim czasie pojawiają się jego innowacyjne i branżowe odmiany takie jak „Zielony Budżet Obywatelski” w Lublinie czy „Dziecięcy Budżet Obywatelski” w Zgierzu.
W rozwoju partycypacji społecznej szczególne znaczenie mają elektroniczne kanały komunikacji. Obecnie standardem jest możliwość udziału w konsultacjach społecznych czy budżecie obywatelskim poprzez Internet. Zdarza się, że zespoły muzyczne na miejskie festyny wybierane są poprzez sondę internetową. Rozwojowym formą partycypacji społecznej są także otwarte spotkania z mieszkańcami, coraz częściej organizowane nie tylko w urzędowych salach, ale również w formie spacerów badawczych na poszczególnych ulicach, placach czy parkach.
Przejawem dalszego rozwoju jest rosnąca partycypacja dzieci i młodzieży. Przyjmuje ona nie tylko wymiar edukacyjny poprzez lekcje obywatelskie i symulacje wyborcze, ale daje realną możliwość współdecydowania poprzez udział w głosowaniu budżetu obywatelskiego młodzieży od 13. roku życia, jak w Ostrowie Wielkopolskim czy nawet zgłoszenie propozycji przez 8-latkę, jak w Częstochowie. Sprzyja temu również fakt, że przepisy regulujące procedurę konsultacji społecznych nie określają kryterium pełnoletności, bądź określonego wieku uprawniającego mieszkańca do udziału w partycypacji.
Kolejnym istotnym krokiem na drodze rozwoju partycypacji społecznej będą procesy rewitalizacji wielu polskich miast. W ustawie o rewitalizacji cały rozdział poświęcono właśnie partycypacji społecznej. Kładzie ona duży nacisk na bezpośrednią współpracę z mieszkańcami i konsultacje społeczne na poszczególnych etapach działań rewitalizacyjnych. Generować to będzie dodatkowe zaangażowanie mieszkańców, szczególnie w ramach powoływanych Komitetów Rewitalizacji, będących obowiązkowym organem opioniodawczo-doradczym.
Tendencja ostatnich miesięcy wyraźnie zmierza w stronę dalszego uproszczenia i cyfryzacji partycypacji społecznej. Dyskusje z włodarzami miast na portalach społecznościowych, takich jak Facebook czy Twitter, coraz częściej zastępują pisma wrzucane do urzędowej skrzynki podań i wniosków. Przyszłość miast to rzeczywista partycypacja społeczna, a cyfryzacja stanowi potencjał jej dalszego upowszechnienia.
Na obecnym etapie rozwoju partycypacji społecznej mieszkańcy wielu polskich miast już realnie współdecydują. Nowoczesne technologie, w tym maksymalnie szybkie i proste kanały wymiany informacji plus rosnąca świadomość społeczna, mogą sprawić, że w przyszłości współdecydowanie mieszkańców przekształci się w zbiorowe zarządzanie miastami.
Mateusz Nycek to wieloletni pracownik administracji samorządowej z praktycznym doświadczeniem w dziedzinie inwestycji publicznych, edukacji i partycypacji społecznej. Aktywista miejski, animator osiedlowy. Realizator wielu miejskich przedsięwzięć inwestycyjnych i społecznych
PRZECZYTAJ TAKŻE:
Brawo Mateuszu! Mówienie, pisanie i przede wszystkim działanie na rzecz społeczności winno być istotą samorządu. Dobrze że działałeś, działasz i potrafisz mówić i o drodze do sukcesu i o doświadczeniach (tych pozytywnych i tych negatywnych). Edukacja społeczna jest obecnie samorządowcom, działaczom i politykom bardzo potrzebna. Dobrze że Twój głos w sprawie się pojawia w przestrzeni publicznej!