5 działań potrzebnych, aby transformacja energetyczna nabrała rozpędu

„Maraton zaczyna się po 30 kilometrach”, mówi Eliud Kipchoge, jeden z największych maratończyków w historii, podkreślając znaczenie przygotowania i planowania ponad wszystko inne w podejściu do wyścigu. „Wówczas ból odczuwasz w całym ciele. Tylko najlepiej przygotowany i dobrze planujący sportowiec jest w stanie sobie z tym poradzić.” dodaje. Podobnie jest z transformacją energetyczna. To maraton, a nie sprint – przekonują Muqsit Ashraf z Accenture Strategy oraz Roberto Bocca członek komitetu wykonawczego i szef Centre for Energy and Materials w World Economic Forum.

Wystartowała wiele lat temu, a gdy zbliża się do połowy długości, linia mety wciąż pozostaje daleko na horyzoncie. Pęd zdecydowanie zwolnił: poprawa globalnego wskaźnika Energy Transition Index w latach 2021-2024 była prawie cztery razy mniejsza niż poprawa w latach 2018-2021. Poza rozwojem energii wiatrowej i słonecznej, świat nie nadąża z rozwojem technologii, które pozwolą wyeliminować emisję CO2 w 2050 roku. Bezpieczeństwo energetyczne jest pod presją rosnących napięć geopolitycznych. Wyzwaniem pozostaje przede wszystkim przystępność cenowa.

W 2023 roku inwestycje w czystą energię osiągnęły co prawda rekordowy poziom 1,8 biliona dolarów, ale wciąż pozostają około jedną trzecią poziomu wymaganego do 2030 roku. Realia polityczno-gospodarcze sprawiły, że po COVID-19 transformacja energetyczna doświadczył ogromnych wahań. Stąd Światowe Forum Ekonomiczne, wraz z Accenture, zidentyfikowało pięć działań, które pomogą odzyskać jej impet i zapewnić dobre tempo w drugiej połowie wyścigu.

Energetyka, która dotychczas była zestawem odrębnych liniowych łańcuchów wartości, przekształciła się z w system połączony. Przepisy muszą działać i równoważyć więcej niż jeden cel. Inicjatywy typu „push-pull” mogą obniżyć intensywność energetyczną i ślad węglowy wzrostu gospodarczego poprzez przyspieszenie innowacji w zakresie czystych technologii i spadek popytu na wysokoemisyjne źródła energii.

Na przykład amerykańska ustawa o redukcji inflacji (IRA) oferuje 26 proc. ulgę podatkową na inwestycje w energię słoneczną w ramach ogólnego funduszu o wartości 369 miliardów dolarów. Podobnie, Wielka Brytania zapewnia Kontrakty na Różnice Kursowe (CfD), oferując długoterminową stabilność cen, aby przyciągnąć inwestycje w energię odnawialną.

Międzynarodowa Rada Biznesu określiła możliwe 31 proc. zmniejszenie energochłonności, jeśli do 2030 roku byłyby podjęte odpowiednie środki, w tym skuteczne regulacje krótkoterminowe. Są wśród nich m.in. minimalne standardy wydajności energetycznej (MEPS), przyjęte przez UE, USA i Kanadę, które w latach 2000-2012 doprowadziły już do 20 proc. redukcji zużycia energii w japońskim sektorze produkcyjnym .

Wskaźniki regulacji ujęte w Energy Transition Index ujawniają znaczną przepaść między gospodarkami rozwiniętymi a resztą świata. Kraje muszą ustalić priorytety i przyjąć politykę nowej generacji, która stworzy zachęty do inwestowania w niskoemisyjną przy jednoczesnym obniżeniu emisji.

Technologie cyfrowe uruchamiają znaczną wartość poprzez zwiększenie produktywności i wydajności. Te z kolei poprawia sytuację finansową, umożliwiając dodatkowe inwestycje kapitałowe i zmniejszając koszty dostaw energii.

Generacyjna sztuczna inteligencja stanowi z kolei szansę transformacyjną, a wiele firm i rządów stara się ją wykorzystać do analizy w jaki sposób technologia na nowo wymyśli całe łańcuchy wartości. Do 2030 roku Accenture szacuje, że inwestycja branży w generatywną sztuczną inteligencję wzrośnie ponad trzykrotnie, wzrastając z około 40 miliardów dolarów rocznie do ponad 140 miliardów dolarów.

Zapewnienie korzyści z rewolucji AI dla sektora energetycznego staje się priorytetem. Zapotrzebowanie na energię dla sztucznej inteligencji jest obecnie głównym tematem, a kilka krajów ponownie ocenia swój przyszły wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną, który gwałtownie rośnie z powodu wzrostu liczby centrów danych. 

Tempo transformacji energetycznej ostatecznie wyznacza społeczeństwo. Sieci bezpieczeństwa socjalnego i środki kompensacyjne, w tym ukierunkowane wsparcie oparte na dochodach, transfery pieniężne i tymczasowe inicjatywy w zakresie dochodów podstawowych, mogą obniżyć lub odwrócić ubóstwo energetyczne i ostatecznie zwiększyć dynamikę przyjmowania rozwiązań w zakresie czystej energii.

Przykłady inicjatyw społecznych przyspieszyły, choć z niskiej bazy. Na przykład Filipiny wdrożyły program Lifeline Rate, aby zapewnić subsydiowane stawki za energię elektryczną gospodarstwom domowym o niskich dochodach zużywającym mniej niż 100 KWh miesięcznie. Za to Francja  większość swojego wsparcia skierowała na modernizację i wzrost efektywności energetycznej budynków, w których mieszkają osoby o najniższych dochodach. Indie celują z kolei we wsparcie mobilności elektrycznej w kierunku pojazdów dwu- i trójkołowych, należących głównie do osób o niższych dochodach.

Umowy długoterminowe (m.in. Offtake) mają kluczowe znaczenie dla wdrażania inwestycji zwłaszcza w przypadku dużych projektów i programów infrastrukturalnych, którym zapewniają pewność przychodów. Tymczasem obecnie rynki produktów ekologicznych wciąż nie zostały odpowiednio przeskalowane, a niektóre, takie jak wodór, stanowią zaledwie 1 proc.  istniejącego zaplecza produkcyjnego.

Pojawia się potrzeba zarówno działań sektora publicznego, jak i prywatnego w celu stymulowania inwestycji poprzez zmniejszanie ryzyka przyszłego popytu. Japonia i Zjednoczone Emiraty Arabskie współpracowały ostatnio przy dostawach niebieskiego amoniaku o łącznej wartości tysięcy ton, co stanowi pierwszą inicjatywę tej skali.

Potrzebna jest także certyfikacja i kompleksowe raportowanie zrównoważonego rozwoju, które zapewnia przejrzystość działań. Tymczasem tylko 55 proc. firm zwiększa swoje możliwości związane z dostępem do danych dotyczących zrównoważonego rozwoju. Zlikwidowanie luki wykazanej przy wdrożeniu zielonych standardów certyfikacji, takich jak polityka UE CertifHy, może ujednolicić progi emisyjności wodoru i odróżnić czyste (niskomisyjne) produkty wodorowe od istniejącej produkcji.

Osiągnięcie udanej transformacji energetycznej wymaga zarówno globalnej współpracy – takiej jak  zobowiązania podejmowane podczas szczytów klimatycznych COP – jak i indywidualnych działań dostosowanych do warunków początkowych, gotowości i priorytetów sektorowych.

Najbardziej znacząca rozbieżność w wynikach systemu między gospodarkami rozwiniętymi a krajami rozwijającymi się polega na dysproporcjach ekonomicznych, szczególnie w Azji i Afryce Subsaharyjskiej. W tyle w wysiłkach na rzecz zrównoważonego rozwoju pozostaje zwłaszcza Bliski Wschód, który dekarbonizację może przyspieszyć poprzez przywrócenie równowagi w zakresie wykorzystania paliw kopalnych i zwiększenie efektywności energetycznej.