Idziemy na rekord: ocieplenie o 3,1 st. C

Takie perspektywy przedstawiło ONZ w swoim corocznym raporcie Emissions Gap. Do końca stulecia temperatura na świecie zwiększy się do poziomu dwukrotnie wyższego niż ten, na którym planowaliśmy ją powstrzymać.

Prawie 10 lat temu, podpisując Porozumienie Paryskie, ludzkość zobowiązała się zrobić wszystko, aby nie dopuścić do ocieplenia powyżej 1,5 st. C. Tymczasem już teraz mówimy o wzroście temperatury na poziomie 1,3 st. C. Nie tylko nie jesteśmy w stanie ograniczyć emisji dwutlenku węgla, ale wciąż produkujemy go coraz więcej. W 2023 roku globalna emisja gazów cieplarnianych wzrosła o 1,3 proc. Tymczasem, aby wrócić na ścieżkę do 1,5 st. C, potrzebne są ograniczenia emisji o 42 proc. do 2030 roku i 57 proc. do 2035 roku.

„Jeśli spojrzymy na działania w tej dziedzine, zwłaszcza państw członkowskich G20, to nie poczyniły dużego postępu w kierunku swoich obecnych celów klimatycznych na 2030 rok” powiedziała Anne Olhoff, naczelna redaktor naukowa raportu. Niedociągnięcia sprawiają, że ONZ na przyszłorocznym szczycie klimatycznym w Brazyli będzie chciała, aby poszczególne kraje zrewidowały swoje zobowiązania klimatyczne (Nationally Determined Contributions – NDCs). Jeśli wdrożone zostaną tylko obecne cele i nie pojawią się nowe, bardziej ambitne plany, najlepsze czego możemy się spodziewać, to globalne ocieplenie do 2,6 st. C na koniec stulecia. Mamy przy tym trzy scenariusze:

• Pełne wdrożenie zarówno bezwarunkowych, jak i warunkowych NDC zmniejszyłoby oczekiwane emisje w 2030 r. jedynie o 10 proc., co doprowadziłoby do przewidywanego ocieplenia o maksymalnie 2,6 st. C.
• Wdrożenie obecnych warunkowych NDC doprowadziłoby do ocieplenia o maksymalnie 2,8 st. C.
• Wdrożenie wyłącznie obecnych polityk doprowadziłoby do ocieplenia o 3,1°C.

Stąd ONZ przedstawiła już kluczowe założenia do wyznaczenia nowych zobowiązań klimatycznych (NDC):

• Aby wejść na ścieżkę najmniejszych kosztów dla 1,5 st. C, emisje muszą spaść o 42 proc. do 2030 roku w porównaniu z poziomami z 2019 r.
• W przypadku 2 st. C emisje muszą spaść o 28 proc. do 2030 r.
• Patrząc w przyszłość, do 2035 r. – kolejnego kamienia milowego po 2030 r., który ma zostać uwzględniony w celach NDC – emisje muszą spaść o 57 proc. dla 1,5 st. C i 37 proc. dla 2 st. C.
• Ponieważ emisje gazów cieplarnianych w 2023 roku wzrosły o 1,3 procent rok-do-roku do 57,1 GT ekwiwalentu dwutlenku węgla, zadanie stało się trudniejsze; w horyzoncie 2035 każdego roku należy ograniczyć emisję o 7,5 proc. w przypadku ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 st. C i o 4 proc. w przypadku ograniczenia wzrostu temperatury do 2 st. C.

Pomimo skali wyzwania, według ONZ ograniczenie emisji zgodnie ze ścieżką 1,5 st. C technicznie pozostaje jednak możliwe:

• Raport pokazuje, że lukę emisyjną na lata 2030 i 2035 można zniwelować kosztem poniżej 200 USD za tonę ekwiwalentu CO2.
• Potencjał redukcji w 2030 roku wynosi 31 GT ekwiwalentu CO2 – co stanowi około 52 proc. globalnej emisji gazów cieplarnianych w 2023 roku – i 41 GT w 2035 r.
• Zwiększone wykorzystanie technologii fotowoltaicznych i energii wiatrowej może zapewnić 27 proc. całkowitego potencjału redukcji emisji w 2030 roku i 38 procent w 2035 roku.
• Działania na rzecz lasów mogłyby zapewnić około 20 procent potencjału zarówno w 2030 jak i 2035 roku.
• Inne ważne opcje obejmują wzrost efektywności energetycznej, elektryfikację oraz wymianę paliwa w budynkach, transporcie i przemyśle.

W opinii ONZ wykorzystanie potencjału łagodzącego wymagałoby natychmiastowej mobilizacji na skalę i w tempie spotykanym dotąd tylko po globalnym konflikcie zbrojnym.

• Raport wzywa do podejścia obejmującego cały rząd, koncentrując się na środkach, które maksymalizują korzyści społeczno-gospodarcze i środowiskowe oraz minimalizują kompromisy.
• Niezbędny jest również co najmniej sześciokrotny wzrost inwestycji w działania łagodzące, wspierany przez reformę globalnej architektury finansowej i zdecydowane działania sektora prywatnego.
• Trzeba przy tym brać pod uwagę, że nie wszystkie dodatkowe środki finansowe działałyby pozytywnie na ograniczenie emisji, ponieważ inwestycje i tak są potrzebne, aby zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na energię i inne potrzeby rozwojowe.
• Szacowany przyrost inwestycji na rzecz zerowej emisji netto wynosi 0,9-2,1 bln dol. rocznie w latach 2021-2050. Dla kontekstu, globalna gospodarka i rynki finansowe są szacowane na 110 bilionów dol. rocznie.

Szczególnie ważną rolę do odegrania mają największe gospodarki świata zrzeszone w G20.

• Państwa członkowskie G20, bez Unii Afrykańskiej, odpowiadały za 77 proc. emisji w 2023 roku.
• Dodanie Unii Afrykańskiej do G20, chociaż ponad dwukrotnie zwiększa liczbę krajów (z 44 do 99), udział całkowitej emisji podnosi zaledwie o 5 pkt proc., do 82 proc. To wyraźnie podkreśla potrzebę zróżnicowania odpowiedzialności między narodami.
• Ponieważ członkowie G20 nadal nie są w stanie spełnić nawet obecnych NDC, kraje emitujące największe ilości dwutlenku węgla będą musiały radykalnie zwiększyć działania oraz ambicje zarówno teraz, jak i przy ustalaniu nowych zobowiązań.
• Silniejsze wsparcie międzynarodowe i zwiększone finansowanie działań na rzecz klimatu będą miały zasadnicze znaczenie dla zapewnienia sprawiedliwej realizacji celów w zakresie łagodzenia zmian klimatycznych i rozwoju wśród członków G20 i na całym świecie.

Aby spełnić wszelkie nowe cele, zaktualizowane NDC muszą być dobrze zaprojektowane, konkretne i przejrzyste:

• NDC muszą uwzględniać wszystkie gazy cieplarniane wymienione w Protokole z Kioto, obejmować wszystkie sektory, określać konkretne cele w odniesieniu do roku bazowego oraz wyraźnie wskazywać elementy warunkowe i bezwarunkowe.
• Muszą szczegółowo określać w jaki sposób plany krajowe, które priorytetowo traktują rozwój i postęp w kierunku realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju, są spójne z ambitnymi wysiłkami na rzecz redukcji emisji.
• Muszą one zapewniać przejrzystość i jasność co do tego, w jaki sposób przedłożone dokumenty odzwierciedlają zarówno sprawiedliwy udział w wysiłkach, jak i najwyższy możliwy poziom ambicji.
• Muszą zawierać szczegółowe plany wdrożenia, które realizują opcje przyspieszenia działań łagodzących już teraz.